Янгиланган Ўзбекистонга – янгиланган Конститутсия

Кейинги 6 йил ичида жамиятимиз ҳаётида кескин ўзгаришлар рўй берди. Ўзбекистон жаҳон ҳамжамиятига очилди, жаҳон ҳамжамияти еса ўзи учун Ўзбекистонни кашф етмоқда. Мамлакат раҳбарияти белгилаган сурʼатлар ҳайратланарли. Жамиятимизнинг барча жабҳаларида иқтисодиёт, сиёсат, ижтимоий ва маданий ҳаётида туб ислоҳотлар бошланиб кетди.

        Мамлакатимиз ижтимоий ҳаётидаги муҳим воқеа, бўлажак референдум арафасида Ўзбекистон Республикаси Конститутсиясини янгилаш зарурлиги ҳақида фикр юритиш ўринлидир.

       Конститутсия ҳар қандай давлатнинг асосий қонунидир. У жамият учун ишлаши, унинг талаб ва еҳтиёжларини қондириши керак. Конститутсиянинг мазмуни — мамлакатнинг давлат, ижтимоий ва сиёсий ҳаётининг барча асосларини белгилашдан иборат. Бошқача айтганда, у ҳуқуқ тизимининг асоси ва пойдевори бўлиб, бошқа барча қонунлар унинг асосида қурилади. Лекин, шу билан бирга, Конститутсия қатʼий, ўзгармас ҳужжат емас. Агар Конститутсияни ўзгартириш зарурати пайдо бўлаётган бўлса, демак, бу жамиятнинг еволютсион ривожланишига асосланган ҳолда, Ўзбекистонда яқин келажакда бўлган мақсадларимизни белгилаб олиш, очиқ ва ишончли давлат қуриш учун ҳаётий заруратдан далолат беради.

       Бугун биз дунёда кескинлик кузатилаётганига гувоҳ бўлмоқдамиз, бунинг натижасида геосиёсий вазият янада мураккаблашди, бу таҳдидларнинг кучайишига олиб келди, буларнинг барчаси Ўзбекистон давлатчилигини янада мустаҳкамлашини тақозо етмоқда. Конститутсия давлатчиликнинг ўзаги ва мазмуни еканини инобатга олиб, уни мустаҳкамлашимиз керак. Дунёдаги мавжуд таҳдидлар ва вазиятни синчиклаб таҳлил қилиб, мамлакатимизда амалга оширилаётган, давлат бирлигимизни мустаҳкамлаш, фуқароларда ғамхўрлик кўрсатишга қаратилган ислоҳотларни нақадар муҳим еканини ички аудиториямизга йетказиш зарур. мамлакатнинг алоҳида таркибий қисмларини қайта кўриб чиқиш, айниқса конститутсиявий ислоҳотлар ҳақида гап кетганда.

       Янгиланаётган Конститутсиямизда ҳар бир модда барчага тушунарли, аниқ ва лўнда баён етилгани ва синчиклаб ишлаб чиқилганини кўришимиз мумкин. Бу ўзгариш ва қўшимчалар Ўзбекистонни янада барқарор ривожлантириш, турли таҳдидларга қарши тура оладиган салоҳиятини мустаҳкамлашга қаратилгандир.

        Халқ ва давлат ҳокимияти органлари ўртасида тўғридан-тўғри мулоқот ё‘лга қўйилгани натижасида давлат ҳокимияти ва бошқаруви органлари ташаббуси билан амалга оширилаётган ўзгаришларга муносабат тубдан ўзгарди. Ошкоралик сиёсати давлат органларининг жамоатчилик фикрига зудлик билан муносабатда бўлиб, мавжуд ижтимоий-иқтисодий муаммоларни тезкорлик билан ҳал етишига олиб келди.

        Замонавий Ўзбекистон тарихида илк маротаба халқнинг ўзи конститутсиявий ислоҳотларда фаол иштирок етаётган катта аҳамиятга ега. Бу еса очиқ ва демократик мамлакат тараққиёт ё‘лини белгилаб беради. Еслатиб ўтамиз, еʼлон қилинган конститутсиявий ислоҳот бошланганидан буён 220 мингдан ортиқ таклифлар келиб тушди, лекин енг муҳими, Конститутсиявий қонун лойиҳаси ана шу таклифлар асосида шакллантирилгани, буларнинг барчаси Янги Конститутсия том маʼнода Халқ Конститутсиясига айланиб бормоқда.

        Қонунчилигимизга кўра, конститутсияни қабул қилиш бўйича референдум ўтказилгандан кейин ҳеч қандай қўшимча ҳужжат қабул қилиш, парламентда муҳокама қилиниши ва президент томонидан имзоланиши шарт емас, чунки умумхалқ овози якуний қарорни белгилаб беради.

         Мамлакатимизда янгиланаётган Конститутсия бевосита халқ томонидан қабул қилинадиган биринчи ҳуқуқий ҳужжат бўлади. Референдумдаги ҳар бир овоз катта аҳамиятга ега ва юридик кучга ега бўлади.

         Афсуски, коррупсия, монополия, масʼулиятсизлик, лаёқатсизлик, маҳалладошлик, бепарволик каби иллатлар халқимиз фаровонлигига, бутун давлатнинг барқарор ривожланишига жиддий таʼсир кўрсатаётганини бугун очиқ тан оламиз.

         Конститутсиямизни еса бугун ўзгартирмасак, уни замон талабларига жавоб берадиган меʼёрларга мослаштирмасак, жамиятимизни занглаган “занги”дан қутула олмаймиз, бундан ташқари, рақобатбардош, замонавий, енг илғор давлат бўлишимиз учун кўп йиллар керак бўлади.

         Белгиланган мақсад — рақобатбардош, замонавий, енг илғор давлатга айланиш, бу афсона емас, бу ҳақиқатга интилишимиз керак. Биз қураётган жамиятда инсон омили муҳим ўрин тутади, бу еса инсон манфаатларининг устуворлигига асосланади.

         Янгиланган Конститутсия “инсон-жамият-давлат” тамойилига асосланади, чунки унда барча тоифалар — ёшлар, аёллар, ногиронлар, ўқитувчилар ва ҳатто жиноятчилар (адашган фуқаролар)нинг ҳуқуқ ва манфаатлари ўз ифодасини топгани билан амалий аҳамиятга ега.

        Биз ўзимизнинг, халқимиз Конститутсиясини қабул қилиш арафасида турибмиз, бу ҳақда мамлакатимиз фуқаролари “бу менинг Конститутсиям” деб айта оладилар, бу жамиятимизга жуда зарур.

        Конституциянинг янги таҳририга асосан: Инсон билан давлат органларининг ўзаро муносабатларида юзага келадиган қонунчиликдаги барча зиддиятлар ва ноаниқликлар инсон фойдасига талқин этилади. Ижтимоий муносабатлар чексиз шаклларга эга, уларни норматив-ҳуқуқий ҳужжатларда тўлиқ кодификация қилиб чиқиш амалда имконсиз. Эндиликда, қонунчиликда аниқ белгилаб қўйилмаган масалаларда зиддият юзага келса, масала давлат эмас, инсон фойдасига ҳал этилади. Бундан ташқари, турли ҳужжатларни юритишда давлат органлари томонидан хато-камчилик ўтган тақдирда, масалан пенсия тайинлашда тегишли ҳужжатлар базадан топилмай, ноаниқлик юзага келганида ҳам вазият фуқаро фойдасига ҳал этилиши керак.

 

 

 

 

Қарши туманлараро маъмурий                                                                

суди судяси                                                                                                      Б.Умиров

Ўзбекистон Республикасининг янгиланган Конституцияси

      Мамлакатимизда 2023 йил 30 апрелда бўлиб ўтган референдумда умумхалқ овоз бериш орқали “ЎЗБЕКИСТОН РЕСПУБЛИКАСИ КОНСТИТУЦИЯСИ ТЎҒРИСИДА” Ўзбекистон Республикасининг Конституциявий Қонуни қабул қилинди. Мазкур қонун 11-моддадан ибрат бўлиб, қонуннинг 1-моддаси билан 1992 йил 8 декабрда ўн иккинчи чақириқ Ўзбекистон Республикаси Олий Кенгашининг ўн биринчи сессиясида қабул қилинган Ўзбекистон Республикасининг Конституциясига ўзгартириш ва қўшимчалар киритилиб, унинг янги таҳрири тасдиқланди. Янги таҳрирдаги Конституция 65 фоизга янгиланган бўлиб, 1 майдан эътиборан кучга кирди.

       Бунга қадар 1992 йилдан буён констититуцияга жами 15 марта ўзгартиш киритилган эди. Бу сафар эса ўзгаришлар кўлами катталиги сабаб ҳужжатнинг янги таҳрири қабул қилинди. Янгиланиш натижасида, бош қомусдаги моддалар сони 128 тадан 155 тага, ундаги нормалар эса 275 тадан 434 тага ошди. Умуман, расмийларга кўра, конституция 65 фоизга янгиланган.

      Янги Конституцияга мувофиқ, Ўзбекистон — бошқарувнинг республика шаклига эга бўлган суверен, демократик, ҳуқуқий, ижтимоий ва дунёвий давлат.

Бошқарувнинг республика шакли – давлат ҳокимиятининг олий органлари халқ томонидан муайян муддатга сайланишини англатади.

      Суверен давлат – ўз ҳудудида тўла-тўкис мустақил ҳукмронлик ва мутлақ юрисдикцияга эга бўлиш демакдир.

       Демократия эса халқ ҳокимиятини ифода этиб, давлат бошқарувида сайланиш ва ўз вакилларини сайлаш орқали барчанинг тенг ҳуқуқли иштироки таъминланишини кўзда тутади.

        Ҳуқуқий давлатда барча жараёнлар қонуний асослар устига қурилади, давлат хизматчиларидан ҳуқуқ доирасида фикрлаш, барча масалаларга ҳуқуқий кўз билан қараш талаб этилади. Қолаверса, ҳуқуқий давлатда барча фуқаролар қонун олдида тенг бўлади, давлат ҳокимиятининг олий органлари ҳам қонунларга бўйсунади ва қонунларнинг муқаррар ижросини таъминлайди.

     Ўзбекистон ўзини ижтимоий давлат деб эълон қилиши билан, ҳар бир фуқаросига муносиб турмуш кечириши учун шарт-шароит яратиш мажбуриятини олмоқда. Бу – мавжуд ресурсларни ижтимоий адолат тамойиллари асосида тақсимлаш, жамиятда кучли табақаланиш авж олишига йўл қўймаслик, энг заиф қатламлар учун ҳам сифатли таълим ва тиббиёт кафолатланиши, самарали ижтимоий ҳимоя дастурлари ишлаши, имконияти чекланган ва қўлловга муҳтож фуқароларни қўллаб-қувватлаш, адолатли меҳнат қонунчилиги ва жозибадор пенсия тизими кабиларни англатади. Оддийроқ айтганда, энг камбағал оиланинг болаларида ҳам соғ-саломат ўсиб-улғайиб, яхши таълим олиб, фаровонликка эришиш имконияти бўлиши керак.

      Дунёвий давлатда давлат ва дин бир-биридан ажратилган бўлади. Давлат диний эътиқодидан қатъи назар барчага бир хил муносабатда бўлади, динга оид масалаларда нейтрал позицияни эгаллайди.

      Янги конституциянинг 154-моддаси билан, 1-моддадаги қоидаларни қайта кўриб чиқиш мумкин эмас, деб белгиланди. Худди шунингдек, 154-модданинг ўзидаги айнан шу қоидадан иборат банд ҳам қайта кўриб чиқилиши мумкин эмас.

Бошқача айтганда, бу норма – Ўзбекистон ҳеч қачон демократиядан воз кечмаслиги, ҳуқуқий давлатчиликка содиқлиги, монархияга ёки исломий республикага айланмаслигини назарда тутади.

     Конституциянинг 15-моддасига биноан, Ўзбекистон Республикасида Ўзбекистон Республикаси Конституцияси ва қонунларининг устунлиги сўзсиз тан олинади. Ўзбекистон Республикаси Конституцияси мамлакатнинг бутун ҳудудида олий юридик кучга эга, тўғридан-тўғри амал қилади ва ягона ҳуқуқий маконнинг асосини ташкил этади. Бу хусусда, Ўзбекистон Республикаси Олий суди Пленуми томонидан 2023 йил 23 июнда “Одил судловни амалга оширишда Ўзбекистон Республикаси Конституцияси нормаларини тўғридан-тўғри қўллашнинг айрим масалалари тўғрисида” 16-сонли қарор қабул қилинди.

       Конституциянинг янги таҳририга асосан: Инсон билан давлат органларининг ўзаро муносабатларида юзага келадиган қонунчиликдаги барча зиддиятлар ва ноаниқликлар инсон фойдасига талқин этилади. Ижтимоий муносабатлар чексиз шаклларга эга, уларни норматив-ҳуқуқий ҳужжатларда тўлиқ кодификация қилиб чиқиш амалда имконсиз. Эндиликда, қонунчиликда аниқ белгилаб қўйилмаган масалаларда зиддият юзага келса, масала давлат эмас, инсон фойдасига ҳал этилади. Бундан ташқари, турли ҳужжатларни юритишда давлат органлари томонидан хато-камчилик ўтган тақдирда, масалан пенсия тайинлашда тегишли ҳужжатлар базадан топилмай, ноаниқлик юзага келганида ҳам вазият фуқаро фойдасига ҳал этилиши керак.

       Конституцияга ўқитувчилар ҳақида модда қўшилди. Унга кўра, Ўзбекистон Республикасида ўқитувчининг меҳнати жамият ва давлатни ривожлантириш, соғлом, баркамол авлодни шакллантириш ҳамда тарбиялаш, халқнинг маънавий ва маданий салоҳиятини сақлаш ҳамда бойитишнинг асоси сифатида эътироф этилади.

      Давлат ўқитувчиларнинг шаъни ва қадр-қимматини ҳимоя қилиш, уларнинг ижтимоий ва моддий фаровонлиги, касбий жиҳатдан ўсиши тўғрисида ғамхўрлик қилади. Шунингдек, конституцияга яна бир қатор нормалар ҳам қўшилган, жумладан: Ўзбекистонда ўлим жазоси тақиқланади. Агар шахснинг ўз айбини тан олганлиги унга қарши ягона далил бўлса, у айбдор деб топилиши ёки жазога тортилиши мумкин эмас. Қонунни бузган ҳолда олинган далиллардан одил судловни амалга ошириш чоғида фойдаланишга йўл қўйилмайди. Ҳар ким ўз шахсига доир нотўғри маълумотларнинг тузатилишини, ўзи тўғрисида қонунга хилоф йўл билан тўпланган ёки ҳуқуқий асосларга эга бўлмай қолган маълумотларнинг йўқ қилинишини талаб қилиш ҳуқуқига эга. Давлат интернет жаҳон ахборот тармоғидан фойдаланишни таъминлаш учун шарт-шароитлар яратади. Бир сўз билан айтганда, янги Кноституциянинг қабул қилиниши халқимизнинг фаровон турмуш кечириши учун ҳуқуқий пойдевор бўлиб хизмат қилишга асос бўлади.

 

 

Қашқадарё вилоят маъмурий суди

судьяси У.М.Кадиров

Суд қарорларининг қонунийлиги, асослилиги ва адолатлилигини текширишнинг янги тартиби

    Мамлакатимизда қонун устуворлигини таъминлаш, фуқароларнинг конституциявий ҳуқуқларини рўёбга чиқариш ва жамиятда адолатни қарор топтириш мақсадида кейинги йилларда суд-ҳуқуқ соҳасини тубдан ислоҳ этишга доир кенг кўламли ташкилий-ҳуқуқий тадбирлар амалга оширилмоқда.

         Янги таҳрирдаги Конституциямизнинг 55-моддасида ҳам ҳар кимга ўз ҳуқуқ ва эркинликларини суд орқали ҳимоя қилиш ҳуқуқи, бузилган ҳуқуқ ва эркинликларини тиклаш учун унинг иши қонунда белгиланган муддатларда ваколатли, мустақил ҳамда холис суд томонидан кўриб чиқилиши ҳуқуқи кафолатланди. Янги таҳрирдаги Конституция – адолат мезони, инсон ҳуқуқ ва эркинликлари кафолати бўлди.

        Кейинги йилларда судлар фаолиятида замонавий технологияларни кенг жорий этиш бўйича амалга оширилган тадбирлар фуқаролар ва тадбиркорлик субъектларига ўз ҳуқуқлари ва манфаатларини ҳимоя қилиш учун судга мурожаат қилишни эркинлаштириш, умуман одил судловга эришишни ошириш ҳамда судлар фаолиятида очиқлик ва шаффофликни таъминлаш имконини берди.

       Судларда ишнинг ҳажми кескин ортганлиги ишларни қонунда белгиланган муддатда кўриб чиқиш имкониятининг йўқолишига олиб келиб, бу фуқароларнинг ўринли эътирозлари кўпайишига сабаб бўлди.

      Хусусан, суд қарорларининг қонунийлиги ва асослилигигини текширишнинг амалдаги тартиби асосида кассация инстанциясида ишларни кўриш Олий суд ваколатига ўтказилиши суд ишларини кўришнинг ўта марказлаштирилган тизимини вужудга келтириб, ўрта бўғин – вилоят ва унга тенглаштирилган судлар имкониятларидан самарали фойдаланилишини чеклаб қўйди.

       Оқибатда шикоятдаги важлар ҳар тарафлама тўлиқ текширилмай, иш бўйича якуний қарор қабул қилинмасдан, қуйи судларга янгидан кўриш учун юбориш ҳолатлари учраб келган.

      Бундан ташқари, апелляция тартибида кўрилмаган ишларнинг келгусида кассация инстанциясида кўриб бўлмаслиги ҳақидаги қонун талаблари фуқароларнинг эътирозларига сабаб бўлиб келган.

        Шу муносабат билан фуқароларнинг бундай эътирози ва сарсонгарчилигини олдини олиш, ягона суд амалиётини шакллантириш, ишларнинг сифатли ҳамда ўз вақтида кўрилиши орқали ҳақиқий одил судловни амалга ошириш, пировардида инсон ҳуқуқларининг ҳақиқий ҳимоясини таъминлаш мақсадида суд қарорларини қайта кўришнинг механизмини янада такомиллаштириш ва янги тартибини жорий этиш зарурияти келиб чиқди.

      Ўзбекистон Республикаси Президентининг 2023 йил 16 январдаги “Одил судловга эришиш имкониятларини янада кенгайтириш ва судлар фаолияти самарадорлигини оширишга доир қўшимча чора-тадбирлар тўғрисида”ги ПФ–11-сонли Фармонида суд қарорлари қонуний, асосли ва адолатли қабул қилинганлигини текширишнинг фуқароларга қулай ва соддалаштирилган тартибини яратиш назарда тутилди.

        Шу муносабат билан, фуқароларнинг одил судловга эришиш даражасини янада ошириш, уларнинг бузилган ҳуқуқ ва эркинликлари ҳамда қонуний манфаатларини янада кенгроқ, ишончли ҳимоя қилиниши таъминлаш мақсадида Олий суднинг қонунчилик ташаббуси ҳуқуқи асосида Суд қарорларининг қонунийлиги, асослилиги ва адолатлилигини текшириш институти такомиллаштирилиши муносабати билан Ўзбекистон Республикасининг процессуал кодексларига ўзгартириш ва қўшимчалар киритиш тўғрисидаги қонун қабул қилинди.

     Ушбу қонунлардан бири Маъмурий суд ишларини юритиш тўғрисидаги кодексига ўзгартириш ва қўшимчалар киритиш ҳақидаги 889-сонли қонун 2023 йил 25 декабрда қабул қилинди.

     Фуқароларга одил судловдан фойдаланишда кенгроқ имконият яратиш, ишларнинг сифатли ҳамда ўз вақтида кўрилишини таъминлаш мақсадида
2024 йил 1 январдан эътиборан суд қарорларини қайта кўришнинг янги тартиби жорий этилди.

       Энг муҳим жиҳатлардан яна бири, юқори инстанция судлари томонидан ишни янгидан кўриш учун қуйи судларга юбориш тартибини бекор қилиш ва уларга иш бўйича якуний қарор қабул қилиш масъулиятини юклаш назарда тутилди.

      Шу сабабли, бугунги кунда ўтказилган ўқув семинар машғулотида қабул қилинган Қонун мазмун-моҳияти тушунтирилиб, суд қарорларини қайта кўришнинг янги тартиби юзасидан семинар машғулоти иштирокчиларини қизиқтирган саволларга жавоблар берилди.

         Қонун билан қабул қилинган ўзгартиш ва қўшимчалар: фуқароларнинг одил судловга эришиш даражасини оширишга, судлар учун ягона суд амалиётини таъминлашга қаратишга, судларнинг масъулиятини ошириб, ишларнинг сифатли ва ўз вақтида кўрилишига хизмат қилади.

Қашқадарё вилоят маъмурий судлари томонидан 2023 йил 12 ойи давомида бекор бўлган хоким қарорлари тўғрисида маълумот

       Қашқадарё вилоят маъмурий судлари томонидан 2023 йилнинг 12 ойи мобайнида биринчи инстанция судларида жами 1307 та шикоят ариза келиб тушган бўлиб, шундан 1145 та маъмурий ишлар кўриб чиқилиб, 614 та аризалар қаноатлантирилган, 430 та аризани қаноатлантириш рад этилган, 69 та ариза бўйича иш юритиш тугатилган, 32 та аризалар кўрмасдан қолдирилган, 70 та иш қайтарилган, 87 та иш қабул қилиш рад этилган.

        Мазкур кўрилган ишлар бўйича, жорий йилнинг 12 ойи мобайнида давлат органлари ва ташкилотлари, уларнинг мансабдор шахсларининг қарорларини ҳақиқий эмас деб топиш билан боғлиқ ишлар бўйича қаноатлантирилган шикоят аризалар сони 252 тани ташкил этади.

          Жумладан:

         -Маҳаллий ҳокимликлар билан боғлиқ ишлар бўйича 59 та.

        -Бюджетдан ташқари Пенсия жамғармаси билан боғлиқ ишлар бўйича 122 та.

       -солиқ органлари билан боғлиқ ишлар бўйича 36 та.

   -Мажбурий ижро бюроси билан боғлиқ ишлар бўйича 35 та ариза қаноатлантирилган.

          Шунингдек,

      -давлат органи ва ташкилотлари, уларнинг мансабдор шахсларининг ноқонуний чиқарилганлиги учун ҳақиқий эмас деб топилган қарорлари бўйича мансабдор шахсларга нисбатан 60 та хусусий ажрим;

           -мансабдор шахсларининг хатти-ҳаракатларига ҳуқуқий баҳо бериш учун 6 та хабарнома чиқарилган.

           Қашқадарё вилоят

           маъмурий суди раиси                                                              Ғ.Давлатов

   

Янги   конституцияда   суд   тизимини  шакиллантириш мезонлари

       Ўзбекистон Президентининг 2022 йил 14 ноябрь куни одил судловни таъминлаш борасидаги устувор вазифалар муҳокамаси юзасидан ўтказилган йиғилишда келтирган маълумотлар, фикр-мулоҳазалари концептуал – стратегик аҳамиятга эга. Ўзбекистонда 2016 йилнинг иккинчи ярмидан бошлаб янги сиёсий-ҳуқуқий ислоҳотлар йўлга қўилди. Айниқса, суд ҳуқуқ соҳасидаги ислоҳотлар мутлоқ замонавий мезон асосида, жумладан одил судловда очиқлик, жамоатчилик меҳанизми қўлланиши, суд ҳукми қабул қилинишида инсонпарварлик тамоийили намоён бўлишида ўз ифодасини топмоқда. Масалан, Ўзбекистон республикаси Конституциясининг 55-моддасига кўра, Ҳар ким ўз ҳуқуқ ва эркинликларини қонунда тақиқланмаган барча усуллар билан ҳимоя қилишга ҳақли. Ҳар кимга ўз ҳуқуқ ва эркинликларини суд орқали ҳимоя қилиш, давлат органларининг ҳамда бошқа ташкилотларнинг, улар мансабдор шахсларининг қонунга хилоф қарорлари, ҳаракатлари ва ҳаракатсизлиги устидан судга шикоят қилиш ҳуқуқи кафолатланади. Ҳар кимга бузилган ҳуқуқ ва эркинликларини тиклаш учун унинг иши қонунда белгиланган муддатларда ваколатли, мустақил ҳамда холис суд томонидан кўриб чиқилиши ҳуқуқи кафолатланади деган норма киритилди.

       Бундан ташқари,  Ўзбекистон республикаси Конституциясининг 130-моддасида Ўзбекистон Республикасида одил судлов фақат суд томонидан амалга оширилиши  кўрсатиб ўтилди.

        Шу боис, Президент йиғилишда судларда тортишув муҳитини шакиллантириш, ҳуқуқ-тартибот идоралари ишини такомиллаштириш бўйича тегишли кўрсатма берди.

     Хулоса қилиб айтадиган булсак, мамлакатимизда амалга оширилаётган ислоҳотлар инсоннинг шаъни, қадр-қиммати ва эркинликлари бундан буён барча сохаларда устувор аҳамият касб этишини қатъий қоидага айлантириш, бир суз билан айтганда, “Инсон кадри учун” Ғоясини хамда бугунги ислохотларнинг бош тамойили булган “Инсон — жамият — давлат” деган ёндашувни янги тахрирдаги Конституция лойиуасининг мазмун-моуиятига чуқур сингдириш мухим ахамият касб этади.

     Узбекистон Республикасининг Президенти Шавкат Мирзиёев Конституциявий комиссия аъзолари билан учрашувдаги нуткида  мадсадимиз — дар бир юртдошимиз ушбу хужжатни менинг Конституциям деб фахрланадиган мукаммал даражага олиб чидишдир”, деб таъкидлаган эди.

      Қайд этиш керакки, мазкур ўзгартириш ва қўшимчалар одил судловни амалга ошириш орқали инсоннинг ҳуқуқи ва эркинлиги ҳимоясини таъминлаш, жамиятда судлар ва судьяларнинг мақоми ва масъулиятини ошириш, суд-ҳуқуқ ислоҳотларини инсон қадрини устувор деб баҳолашга асосланганлигини кўрсатади.


Қарши туманлараро                                                                               

маъмурий суд раиси                                                                                     Б.Уралов

Қашқадарё вилоят маъмурий суди биносида “Яшил макон умуммиллий лойиҳаси” доирасида  оммавий кўчат экиш ишлари бўлиб ўтмоқда

     Президент Шавкат Мирзиёевнинг 2 ноябрь куни “Аҳолини уй-жой билан таъминлаш ҳамда яшил майдонларни кенгайтириш чора-тадбирлари муҳокамаси юзасидан” бўлиб ўтган видеоселектор йиғилишида шаҳарлар, туман марказлари ҳамда аҳоли пунктларида экологик вазият ва ҳаво тозалигини яхшилаш борасида “Яшил макон” умуммиллий лойиҳасини амалга ошириш юзасидан аниқ вазифалар белгилаб берилган эди.

       Қашқадарё вилоят хамда Қарши туманлараро маъмурий судлари ходимлари ҳам акция доирасида тадбир ўтказишди. Тадбир давомида вилоят маъмурий суди биноси ҳудудида турли хилдаги мевали ва манзарали кўчатлар экишди.

Қашқадарё вилоят маъмурий суди ҳамда Мажбурий ижро бюросининг Қашқадарё вилоят ҳудудий бошқармаси, туман бўлимлари масъул ходимлари иштирокида амалий-семинар машғулоти ўтказилди.

       Жорий йилнинг 4 ноябрь куни Қашқадарё вилоят маъмурий суди томонидан “Суд ҳужжатларини ижро этиш самарадорлигини ошириш ва давлат ижрочисининг хатти-ҳаракатлари устидан судларга шикоят келтириш тартиби ҳамда ишларни кўришда юзага келаётган муаммолар” мавзусида амалий-семинар машғулоти ўтказилди.

      Мазкур амалий-семинар машғулотида вилоят, туманлараро судлари судьялари ҳамда Мажбурий ижро бюросининг Қашқадарё вилоят ҳудудий бошқармаси, туман (шаҳар) бўлимлари масъул ходимлари иштирок этиб, суд ҳужжатлари ва бошқа орган ҳужжатларини ижро этишда юзага келаётган айрим тушунмовчиликларнинг ечимини топиш, суд идоралари ва бюро масъул ходимлари ўртасида ҳуқуқни қўллаш амалиётидаги хатолик ва муаммоларни бартараф қилиш мақсадида, ишларни тўғри ва қонунга бўйсунган ҳолда ташкиллаштириш ҳамда жисмоний ва юридик шахсларнинг ҳуқуқ ва манфаатларини ҳимоя қилиш ва бузилган ҳуқуқларини тиклаш борасида ўзаро ҳамкорликни кучайтиришга келишиб олинди.

   Таҳлилларга кўра, жорий йилда Мажбурий ижро бюроси мансабдор шахсларининг қарорлари ва ҳаракатлари (ҳаракатсизлиги) билан боғлиқ жами 104 та (ўтган йили 82 та) маъмурий иш кўрилган бўлиб, кўрилган ишлар сони  ўтган йилга нисбатан 26 %га ўсган.

       Кўрилган ишлардан 42 таси (ўтган йили шу даврда 25 таси) қаноатлантирилган, 44 таси рад қилинган, 12 та ариза юзасидан иш юритиш тугатилган бўлса, 6 ариза кўрмасдан қолдирилган.

        Мазкур тоифа ишларни кўриш таҳлилидан келиб чиқиб ҳамда  бундай тоифадаги ишларнинг сони нисбатан кўпайганлигини инобатга олиб, суд қарорларининг ижроси барқарор таъминланиши, давлат ижрочиларининг ижро ҳужжатларини ижросини таъминлашда амалга оширган ҳаракат (ҳаракатсизлиги) ва қабул қилинаётган қарорларига баҳо беришда ягона суд амалиётини шакллантириш мақсадга мувофиқ ҳисобланади.

Қашқадарё вилоят маъмурий суди раиси Ғ.С.Давлатов иштирокида навбатдаги сайёр қабул бўлиб ўтди

            2023 йил 1 ноябрь куни Қарши шахрида Қашқадарё вилоят маъмурий суди раиси Ғ.С.Давлатов иштирокида навбатдаги сайёр қабул бўлиб ўтди. Сайёр қабул давомида фуқаролар ва тадбиркорларнинг муаммоларини аниқлаш, уларнинг қонуний хал этилишини таъминлаш мақсадида улар билан сухбатлашилди ва муаммолари ўрганиб чиқилиб, жойида тегишли чора тадбирлар белгиланди.

“Ўзбекистон – 2030” стратегияси ислоҳотларимиз шиддати,халқ хаётини яхшилаш ва мазмундорлигини оширишга хизмат қилади

Шу кунларда Президентимизнинг “Ўзбекистон – 2030” стратегияси тўғрисида”ги фармони, “Ўзбекистон – 2030” стратегиясини 2023 йилда сифатли ва ўз вақтида амалга ошириш чора-тадбирлари тўғрисида”ги қарори ва “Ўзбекистон – 2030” стратегияси кенг жамоатчилик эътиборида бўлиб турибди.

Стратегияда беш йўналиш;

-ҳар бир инсонга ўз салоҳиятини рўёбга чиқариши учун муносиб шароитларни яратиш,

-барқарор иқтисодий ўсиш орқали аҳоли фаровонлигини таъминлаш,

-сув ресурсларини тежаш ва атроф-муҳитни муҳофаза қилиш,

-қонун устуворлигини таъминлаш,

-халқ хизматидаги давлат бошқарувини ташкил этиш ҳамда мамлакатни хавфсиз ва тинчликсевар давлатга айлантириш ишларини давом эттириш бўйича 100 та мақсад ўрин олган.

Эътиборлиси, бу мақсадларнинг ҳар бири “Халқ хизматидаги давлат” тамойили асосида халқимизнинг бугунги ҳаётини янада яхшилаш учун йўналтирилиши кўзда тутилган.

Президентимизнинг “Ўзбекистон – 2030” стратегияси тўғрисида”ги фармонида “Ўзбекистон – 2030” стратегиясини тасдиқлаш, унинг ижросини ташкил этиш ва мониторинг қилиш масалалари ўз аксини топган, “Ўзбекистон – 2030” стратегиясини 2023 йилда сифатли ва ўз вақтида амалга ошириш чора-тадбирлари тўғрисида”ги қарорида стратегияни 2023 йилда амалга ошириш бўйича биринчи навбатдаги чора-тадбирлар ҳамда 2024 йилга мўлжаллан вазифалар акс этган. Бунда “Ўзбекистон – 2030” стратегияси мақсадлари ва самарадорлик кўрсаткичлари содда ва қулай шаклда ифодалангани билан аҳамиятлидир.

Мазкур стратегияда таълим тизими ислоҳотларига ҳам алоҳида ўрин берилган. Бу – бежиз эмас. Чунки таълимни ривожлантирмасдан туриб, юксак тараққий этган жамият барпо этиш мушкул. Шу боис, стратегияда мамлакатимизда изчил амалга оширилаётган таълим ислоҳотларини тизимли асосда давом эттириш ва янги босқичга кўтариш кўзда тутилган. Жумладан, педагоглар малакасини ошириш имкониятини кенгайтириш ва уларнинг моддий турмуш шароитини янада яхшилаш чора-тадбирлари белгиланган.

Стратегияда “Эл-юрт умиди” жамғармаси кўмагида Мактабгача ва мактаб таълими вазирлиги тизимида фаолият олиб бораётган ходимларни чет мамлакатларга малака ошириш ва стажировкага юбориш режасини ишлаб чиқиш вазифаси белгиланган. Бу педагогларимиз учун катта имконият бўлиб, илғор хорижий давлатлар тажрибасини амалиётда қўллашга кенг йўл очади.

Олий таълим билан боғлиқ ишлар алоҳида эътиборга эга. Стратегияда олий таълим қамровини янада кенгайтириш, олий маълумотли мутахассислар тайёрлаш сифатини ошириш мақсадлари назарда тутилган. Ҳозирги кунда ОТМларнинг асосий мақсадларидан бири малакали кадрлар тайёрлаш ва дунёнинг нуфузли университетлари билан ҳамкорлик ўрнатишдир. Шундан келиб чиқиб, хорижий илмий ташкилотлар билан ҳамкорлик алоқаларини йўлга қўйишни ҳам жорий этиш дастури киритилмоқда.

Қувонарли яна бир жиҳати шундаки, мамлакатимиз ОТМлари кейинги йилларда сезиларли натижаларга эришмоқда. Яқинда Буюк Британиянинг нуфузли рейтинг ташкилоти “Times Higher Education” агентлиги томонидан эълон қилинган “Тhе Impact Rankings” рейтингида мамлакатимиздаги 47 та олий таълим муассасаси қайд этилгани бунинг исботидир. Жумладан, Тошкент давлат ўзбек тили ва адабиёти университети, Тошкент давлат аграр университети, Тошкент давлат юридик университети нуфузли ўринларни эгаллади.

Алоҳида таъкидлаш жоизки, Тошкент давлат юридик университети “Times Higher Education” томонидан “Young University Rankings” рейтингида тан олинди. Ушбу мақом туфайли ТДЮУ нуфузли рейтингларга кириш учун номзод мақомига эга бўлди.

Бундан ташқари, стратегияда ҳар йили 5 минг профессор-ўқитувчини тажриба алмашиш учун хорижий илмий ташкилотларга юбориш кўзда тутилган. Ушбу дастур профессор-ўқитувчиларнинг чет элдаги илмий институтлар билан академик алмашинуви учун катта имкониятдир.

Инвестиция йўналиши бўйича ҳам катта марралар кўзланди. Хусусан, иқтисодиётга 250 миллиард долларлик янги инвестициялар, жумладан, 110 миллиард доллар хориждан, яна 40 миллиард долларлик маблағ давлат-хусусий шериклик дастурлари орқали жалб этилиши кўзда тутилган.

Бундан буён ҳар бир туманнинг инвестициявий жозибадорлигини ошириш мақсадида рейтинг жорий этилади. 150 миллиард долларлик 500 дан ортиқ стратегик технологик ва инфратузилма лойиҳаларини амалга ошириш режалаштирилган. Йирик лойиҳаларни амалга оширишда иштирок этаётган ўрта бизнес субъектларига 5 миллиард доллар миқдорида кредитлар ажратилади.

Қишлоқ хўжалиги саноатини ривожлантириш ҳам муҳим вазифа этиб белгиланган. Жумладан, қишлоқ хўжалик маҳсулотларини қайта ишлаш 25 фоиздан юқори даражага кўтарилади. Ўзбекистонда 2,5 миллион тонна сиғимга эга 100 та агрологистика маркази қурилади. 300 минг гектар интенсив боғ ва узумзор сувни тежайдиган технологиялар билан таъминланади, шунингдек, тармоқ ходимлари учун 10 фоизли имтиёзли кредитлар ажратилади. Пиллачиликни ривожлантириш мақсадида тут плантацияларига яна 105 минг гектар ер ажратилади. Пахта ҳосилдорлиги гектарига 45–50 центнерга, ғалла ҳосилдорлиги 80–85 центнерга етказилади.

Стратегияда миллий кинематографияни ривожлантириш кўзда тутилди. Бу борада Муҳаммад Хоразмий, Беруний, Ибн Сино, Амир Темур, Мирзо Улуғбек, Алишер Навоий, Бобур Мирзо ҳақида дунё кино бозорларида рақобат қила оладиган янги бадиий фильмлар яратиш мақсадлари ўз аксини топган. Буюк аждодларимизга бағишланган юқори сифатли фильмлар суратга олиниши ўзбек маданиятини бутун дунёга янада кенгроқ очиб бериш имконини беради.

Миллий кинематографияни ривожлантириш учун миллий фильмларнинг нуфузли халқаро кинофестивалларда иштирокини таъминлаш ҳамда энг оммабоп интернет платформаларига жойлаштириб бориш назарда тутилган. “Netflix”, “Amazon”, “Disney” каби энг оммабоп 10 та интернет платформасининг фильмларга технологик талабларини ўрганиш ва мослаштириш мақсади ёшлар ва кино ихлосмандлари учун энг яхши хабар бўлди. Ушбу платформалар орқали халқимиз сифатли ва асл дубляжда фильмлар томоша қилиши мумкин бўлади. Таъкидлаш жоизки, ушбу платформалар муаллифлик ҳуқуқининг юқори ҳимоясига эга, бу эса одамларни сифатсиз фильмлар томоша қилишдан огоҳлантириш имконини беради.

“Ўзбекистон – 2030” стратегияси доирасида Янги Ўзбекистон тараққиёт стратегиясида белгиланган ва амалга оширилиши давом этаётган, ўз аҳамиятини йўқотмаган барча долзарб мақсад ва вазифалар бажарилиши таъминланади.

Бунда бош мақсад эътиборлидир. Президент фармонида таъкидланганидек, халқимизнинг эркин ва фаровон, қудратли янги Ўзбекистонни барпо этиш бўйича хоҳиш-иродасини рўёбга чиқариш, ҳар бир фуқарога ўз салоҳиятини ривожлантириш учун барча имкониятларни яратиш, соғлом, билимли ва маънавий баркамол авлодни тарбиялаш, глобал ишлаб чиқаришнинг муҳим бўғинига айланган кучли иқтисодиётни шакллантириш, адолат, қонун устуворлиги, хавфсизлик ва барқарорликни кафолатли таъминлаш “Ўзбекистон – 2030” стратегиясининг асосий мақсади сифатида белгиланди.

Стратегиянинг тўртинчи йўналиши – қонун устуворлигини таъминлаш, халқ хизматидаги давлат бошқарувини ташкил этиш мақсадларига алоҳида аҳамиятга эга.

Президентимиз йиғилишларда “Биз ислоҳотларимизнинг илк кунлариданоқ инсон қадрини улуғлашни энг олий қадрият сифатида эътироф этдик. Янгиланган Конституциямизда ҳам Ўзбекистон ҳуқуқий давлат эканлигини муҳрлаб қўйдик. Ягона мақсадимиз – адолат ва қонун устуворлигини таъминлаш орқали халқимизни рози қилиш”, деб эътироф этган.

Мана шу мақсадлар “Ўзбекистон – 2030” стратегиясида ҳам ўз аксини топгани эътиборлидир. Юқорида таъкидлаганимиздек, стратегиянинг бош мақсадларидан бири – адолат, қонун устуворлиги, хавфсизлик ва барқарорликни кафолатли таъминлаш ҳисобланади.

Жумладан, стратегиянинг тўртинчи йўналиши 87-мақсади, айнан ҳуқуқни муҳофаза қилувчи органлари фаолиятини халқ манфаатлари, қадр-қиммати ва ҳуқуқларини ҳимоя қилиш бағишланган. Унга кўра, ягона электрон реестр яратиш орқали жиноят иши қўзғатилишидан тортиб, иш юзасидан ҳукм чиқарилгунига қадар бўлган жараённи индивидуал рақам ва QR коди орқали кузатиб бориш имкониятини жорий қилиш, далилларни тўплаш ва мустаҳкамлаш фаолиятини замонавий технологиялар ва сўнгги илмий ютуқлар ёрдамида тўлиқ рақамлаштириш борасидаги вазифалар белгиланган.

Бу вазифа ва мақсадларнинг аҳамияти нималарда кўзга ташланади? Қайд этиш жоизки, ХХI асрга ахборот технологиялари асри сифатида қаралмоқда. Шу сабабли, жамият фаолиятининг турли соҳаларига инновацион технологиялар шиддат билан кириб келмоқда.

Қўшимча тергов қилинадиган ишлар суръати ошган бўлиб, ушбу иш юкламасини енгиллаштириш эса соҳада илғор рақамли технологиялардан фойдаланишга бўлган талабни оширади.

Айни талаб, одам савдоси билан боғлиқ жиноятларда ҳам ўз долзарблигига эга. Дунёдаги трансмиллий жиноятларнинг энг хавфлиси ва аянчлиси одам савдоси, афсуски, бизнинг даврда ҳам кўпайиб бормоқда. Меҳнат миграцияси, ахборот алмашинувининг кучайиши одам савдоси билан шуғулланадиган жиноятчи гуруҳларга ўз қабиҳ ниятларини амалга оширишга имкон яратиб бераётгани ҳам сир эмас.

БМТ маълумотларига кўра, ҳар йили дунёда 2,7 миллион киши, жумладан, 600–800 минг атрофида аёллар ва болалар одам савдоси қурбони бўлмоқда. Ушбу жиноят туфайли дунё бўйича йилига 7 миллиард АҚШ доллари атрофида пул ноқонуний айланади. Мазкур статистика тергов органлари олдига ҳар бир ҳолатда адолатни қарор топтириш вазифасини қўяди.

Телекоммуникация ва электротехника соҳасидаги замонавий технологиялар жадал ривожланиши айрим жиноятчилар томонидан кўплаб жиноий ҳаракатларни содир этиш натижасида катта фойда олиш имконини бераётганини кундалик ҳаётимизда кузатиб турибмиз. Лекин баъзи ҳолларда уларни жиноий жавобгарликка тортиш учун етарли далилларни ўз вақтида тўплаш имкони бўлмайди. Шу сабабли, бу жараёнга ҳам инновацион технологияларни жорий этилди.

Трансмиллий жиноятчиликка қарши курашиш амалиёти нафақат унга қарши кураш воситалари ва усулларини такомиллаштиришни, балки жиноят ишларини тергов қилиш бўйича янги процессуал механизмлар яратишни ҳам талаб қилди.

Суриштирув, тергов ва суд амалиёти таҳлили шуни кўрсатадики, ҳозирги вақтда жиноят ишларида исботлаш воситалари ва усуллари тизимида янги техник воситалар муваффақиятли қўлланилаяпти.

Ҳуқуқни муҳофаза қилиш органлари жиноят иши юзасидан барча исботлаш йўллари ва далилларни тезкор ва аниқ қайд этишга имкон берадиган аудио, видео ёзувлар ва бошқа техник воситалардан фойдаланишда катта тажриба тўплаган. Бугунги кунда жиноятларни тезкор ва қисқа муддатда тергов қилиш ва жазо муқаррарлигини таъминлашда бир қанча инновацион технологиялардан фойдаланиб келинмоқда.

Маълумки, одам савдоси билан боғлиқ жиноятлар асосан чет элга мўмайгина даромад топиш ваъдаси билан бошланади ва хорижий давлатда фаолият олиб бориш ҳақида сўз юритилади. Тергов амалиётида ушбу турдаги жиноятларни тергов қилиш вақтида хорижий давлат фуқароларининг ҳам кўрсатувларини олишга тўғри келади. Бу эса кўп вақт сарфига ва исботлаш субъекти олдида катта муаммоларни вужудга келтиради.

Агар биз “Ўзбекистон – 2030” стратегиясида соҳага доир кўзда тутилган мақсадларни тўлақонли амалга оширишни истасак, қуйидаги усулларни амалга оширимиз муҳим аҳамият касб этади. Жумладан, барча тергов ҳаракатларини видеоконференцалоқа режимида ўтказиш керак. Бу жиноятни тергов қилишда ва суд жараёнида жиноят процесси вақтини камайтиради. Мамлакатимизнинг исталган манзилида яшовчи гувоҳ, жабрланувчи ва бошқа процесс иштирокчилари билан боғлиқ тергов ҳаракатларини олиб бориш, томонларнинг барча иштирокчиларини тўлиқ сўроқ қилиш, тақдим этилган далилларни ўрганиш имконини беради. Яна бир муҳим жиҳати: маълумки, жиноят процессида ўз қилмишидан пушаймон бўлган гумонланувчилар билан бирга жабрланувчига нисбатан адоват билан қаровчи жиноят содир этган шахслар ҳам кузатилади. Шундай вазиятларда юзлаштириш тергов ҳаракатлари вақтида масофавий тергов ҳаракатининг аҳамияти катта. Шунингдек, тергов ҳаракатларини видеоконференцалоқа режимида ўтказиш керак бюджет маблағларини тежашга хизмат қилади.

Хулоса ўрнида таъкидлаш лозимки, “Ўзбекистон – 2030” стратегиясида инсон ҳуқуқларини, адолатни таъминлашга доир барча мақсадлар жамиятимизда инсон қадрини юксалтириш тамойилларини амалиётга кенг тарғиб қилишни кўзлаётгани билан аҳамиятлидир.

 

Нармуратов Бахром Зиядуллаевич

Қашқадарё вилоят маъмурий

судининг судьяси

 

 

Skip to content