Коррупцияга қарши курашиш жамият тараққиётидаги ўрни.
Коррупция ҳар қандай жамиятнинг сиёсий, иқтисодий ва ижтимоий тизимларига жиддий зарар етказадиган омилдир. У давлат бошқарувининг шаффофлиги ва самарадорлигини пасайтиради, фуқароларнинг ҳуқуқ ва имкониятларининг тенглигини бузади. Шунингдек, коррупция инвестиция муҳитини ёмонлаштириб, рақобатни чеклайди ва иқтисодий барқарорликка хавф солади. Бундай шароитда жамият ривожланиши секинлашади, фуқароларнинг давлатга ишончи сусаяди ва ижтимоий адолат тамойиллари издан чиқади.
Шу боис, коррупцияга қарши курашиш ҳар бир ривожланишни мақсад қилган жамиятнинг устувор вазифаси ҳисобланади. Қонун устуворлигини таъминлаш, ошкораликни кучайтириш, жамоатчилик назоратини йўлга қўйиш ва таълим-тарғибот ишларини фаоллаштириш орқали коррупцияни кескин камайтириш мумкин. Коррупцияга қарши қатъий сиёсат нафақат давлат бошқарувида ислоҳотлар самарадорлигини оширади, балки фуқароларнинг онгида ҳам адолатга ишончни мустаҳкамлайди. Натижада жамиятда барқарор тараққиёт, фаровонлик ва ишончли келажакка замин яратилади.
Коррупция – бу давлат бошқаруви, бизнес ва жамият ҳаётида адолат, қонунийлик ва шаффофликка жиддий хавф солувчи ижтимоий иллатдир. У иқтисодий ўсишни секинлаштиради, аҳолининг давлатга ишончини камайтиради, инвестиция муҳитини ёмонлаштиради ҳамда ижтимоий тенгсизликни кучайтиради. Шунинг учун ҳам коррупцияга қарши курашиш ҳар бир давлатнинг стратегик вазифаларидан бирига айланган.
Коррупциянинг асосий сабаблари.
Бошқарувда шаффофликнинг етишмаслиги. Маълумотлар очиқлиги паст бўлган жойларда коррупция учун шароит пайдо бўлади.
Назорат ва ҳисобдорлик механизмларининг кучсизлиги. Назорат тизими самарасиз бўлса, мансабдор шахслар учун жавобгарлик хавфи камаяди.
Маошларнинг бозор талабларига мос келмаслиги. Кам маош оладиган ходим коррупцион рискларга кўпроқ мойил бўлади.
Ҳуқуқий маданиятнинг паст даражаси. Жамиятда қонунга итоаткорлик ва фуқаролик масъулияти етарли даражада шаклланмаган бўлса, коррупция кенг тарқалади.
Оилавий, қавмчилик ва “таниш-билишлик” муносабатлари. Непотизм ва фаворитизм хизмат лавозимларида адолатсизлик келтириб чиқаради.
Коррупциянинг жамиятга таъсири
Иқтисодий зарар: бюджет маблағларининг талон-торож қилиниши, инвестиция оқимининг камайиши, тадбиркорлар учун ноқулай муҳит.
Ижтимоий адолатнинг бузилиши: имкониятларнинг тенг эмаслиги, аҳолининг норозилиги ва давлатга ишончсизлик.
Маъмурий самарасизлик: хизмат кўрсатишнинг секинлашиши, қонун устуворлигининг заифлашиши.
Халқаро обрўга таъсир: коррупция юқори бўлган мамлакатларга ЛИТ, ЁИМ ва инвестиция кўрсаткичлари бўйича паст баҳо берилади.
Коррупцияга қарши самарали механизмлар
1. Қонунчилик базасини мустаҳкамлаш
Коррупцияга қарши қонунлар аниқ таърифлар, жазо чоралари ва назорат механизмларини ўз ичига олиши керак. Жавобгарликнинг муқаррарлиги – энг муҳим тамойил.
2. Электрон ҳукумат ва рақамлаштириш«Э-ҳукумат», «ЯИДХП», электрон тендерлар, электрон ҳисоботлар инсон омилини камайтиб, коррупция хавфини кескин пасайтиради.
3. Очиқ маълумотлар сиёсати
Давлат харидлари, бюджет тақсимоти, ҳуқуқбузарликлар бўйича маълумотларни очиқлаш коррупцияни камайтиришда муҳим ўрин тутади.
4. Фуқаролик жамияти ва ОАВ иштирокини кучайтириш
Журналистик тафтишлар, ННОлар фаолияти, жамоатчилик назорати – коррупцияга қарши курашда ҳал қилувчи омиллардан.
5. Маъмурий ислоҳотлар ва хизматчилarning моддий рағбатлантирилиши
Ҳуқуқни муҳофаза қилиш, солиқ, божхона ва бошқа тармоқларда иш жараёнларини соддалаштириш; ходимларнинг адекват маоши ва рағбатлантирилиши коррупция фоизини камайтиради.
6. Ахлоқий меъёрларни кучайтириш
Давлат хизматчилари учун этика кодекси, мажбурий декларация, манфаатлар тўқнашувини oldini olish тизими самарали натижа беради.
Ёшлар ва таълимнинг ўрни.
Коррупцияга қарши мафкурани болаликдан шакллантириш – узоқ муддатли натижа берадиган чора. Мактаб ва ОТМларда ҳуқуқий билимларни кучайтириш, ҳалоллик дарслари, фуқаролик жамияти фанлари жуда муҳим.
Коррупция – бир давлатнинг эмас, бутун жамиятнинг муаммосидир. Унга қарши курашиш фақат қонунлар ёки жазо билан эмас, балки таълим, маданият, шаффофлик, фуқаролик назорати ва замонавий бошқарув усуллари билан амалга оширилиши керак. Коррупцияга барҳам бериш мамлакатнинг иқтисодий ривожига, халқ фаровонлигига ва халқаро нуфузига бевосита таъсир қилади.
Қашқадарё вилоят маъмурий
суди судьяси Н.Номозов