Солиқ органлари устидан шикоят қилиш тартиби ва муддатларининг ўзига хос ҳусусиятлари
Мамлакатимизда олиб борилаётган кенг қамровли иқтисодий ислоҳотларни амалга оиришда авваламбор солиқ сиёсатини янада такомиллаштириш, солиқларнинг турлари ва уларнинг амал қилиш меҳанизимини соддалаштириш муҳим масалалардан ҳисобланади.
Миллий қонунчилигимизга кўра, ҳар бир шахс солиқ органларнинг норматив хусусиятга эга бўлмаган ҳужжатлари, улар мансабдор шахсларнинг ҳаракатлари (ҳаракатсизлиги) устидан, агар ушбу шахснинг фикрига кўра, бундай ҳужжатлар, ҳаракатлар (ҳаракатсизлик) унинг ҳуқуқларини бузса, шикоят бериш ҳуқуқига эга эканлиги белгилаб қуйилган.
Хусусан, амалдаги Ўзбекистон Республикаси Солиқ кодексининг 137-моддасига кўра, солиқ текшириувлари солиқ тўловчилар, йиғимларни тўловчилар ва солиқ агентлари томонидан солиқ тўғрисидаги қонунчиликка риоя этилиши устидан назорат қилиш мақсадида ўтказилади.
Солиқ текшируви солиқ тўловчи тўғрисида солиқ органларида мавжуд бўлган маълумотларни ўрганиш ва таҳлил қилиш асосида амалга оширилади.
Солиқ органлари солиқ текширувларнин қуйидаги турларини ўтказади:
-камерал солиқ текшируви;
-сайёр солиқ текшируви;
-солиқ аудити.
Юқорида келтирилган солиқ текширувлари ўтказилган вақтларда одатда жисмоний ва юридик шахсларда бирқанча эътирозлар ва тушунмовчиликлар келиб чиқиши мумкин.
Хўш ўз ҳуқуқи бузилган деб ҳисоблаётган жисмоний ва юридик шахслар қандай тартибида ўзларининг бузилган ҳуқуқ ва манфаатларни тиклаш мақсадида шикоят қилишлари мумкин?
Амалдаги Ўзбекистон Республикаси Солиқ кодексининг 124-моддасига кўра, Давлат солиқ хизмати органининг қарори, унинг мансабдор шахсининг ҳаракатлари ёки ҳаракатсизлиги устидан шикоят давлат солиқ хизматининг тегишли юқори турувчи органига ёзма шаклда берилади.
Давлат солиқ хизматининг юқори турувчи органига шикоят солиқ тўловчи ўз ҳуқуқлари ва қонуний манфаатлари бузилганлигини билган ёки билиши лозим бўлган кундан эътиборан ўттиз кун ичида берилади. Шикоятга уни асослантирувчи ҳужжатлар илова қилиниши керак.
Солиқ кодексининг 125-моддасига асосан Давлат солиқ хизмати органининг қарори, унинг мансабдор шахсининг ҳаракатлари ёки ҳаракатсизлиги устидан берилган шикоят давлат солиқ хизматининг юқори турувчи органи томонидан шикоят олинган кундан эътиборан ўттиз кундан кечиктирмасдан кўриб чиқилади.
Давлат солиқ хизмати органининг қарори, унинг мансабдор шахсининг ҳаракатлари ёки ҳаракатсизлиги устидан берилган шикоятни кўриб чиқиш якунларига биноан давлат солиқ хизматининг юқори турувчи органи қуйидагиларга ҳақли:
-қаноатлантирмасдан қолдириш;
-давлат солиқ хизмати органининг шикоятга сабаб бўлган қарорини бекор қилиш ёки ўзгартириш.
-Давлат солиқ хизматининг юқори турувчи органи давлат солиқ хизмати органлари мансабдор шахсларининг ҳаракатлари ёки ҳаракатсизлиги устидан берилган шикоятни кўриб чиқиш якунларига биноан мазмунан қарор чиқаришга ҳақли.
Давлат солиқ хизмати юқори турувчи органининг шикоят юзасидан қарори ўттиз кун ичида қабул қилинади. Шикоят берган шахсга қабул қилинган қарор тўғрисида қарор қабул қилинган кундан эътиборан уч кун ичида ёзма шаклда маълум қилинади.
Агар давлат солиқ хизмати юқори турувчи органининг шикоят юзасидан қароридан жисмоний ва юридик шахс ёҳуд уларнинг вакиллар норози бўлса, судга мурожаат қилиши мумкин бўлади.
Хулоса ўрнида шуни айтиш мумкинки, солиқ давлат ижтимоий-иқтисодий ҳаётида жуд муҳим ўрин эгаллайди. Чунки давлат бюджетини шакллантириш асосий манба айнан солиқ тушимлар ташкил этади.
Солиқ қонунчилигини доимий такомиллаштириб, тадбиркорлик ва ишбилармонлик муҳитни яратишда муҳим аҳамият касб этади.
Қарши туманлараро
маъмурий суди судьяси Б.Умиров