Интерактив хизматларнинг коррупция хавфини камайтиришдаги ўрни ва ахамияти

Давлатлатимиз раҳбари томонидан суд-ҳуқуқ тизимида амалга оширилаётган ислоҳотлар барчамиз учун қувонарлидир. Ушбу ислоҳотлар нафат суд тизимини янада такомиллаштириш ва одил судлов самарадорлигини
оширишда, балки фуқароларнинг Конституцияда белгиланган ҳуқуқ ва қонун билан қўриқланадиган манфаатларини ҳимоя қилиш учун муҳим аҳамият касб этади.

 Одил судлов сохасида коррупцияни олдини олиш чоралари

Суд ҳокимияти — давлатнинг учинчи тармоғи бўлиб, унинг асосий вазифаси — қонун устуворлиги ва адолатни таъминлашдир. Бироқ суд тизимида коррупция мавжуд бўлса, бу нафақат адолатни, балки бутун давлатнинг обрўсини ва фуқароларнинг ишончини йўқотади. Шу боис суд тизимида коррупцияни олдини олиш давлат сиёсатининг устувор йўналишларидан бири ҳисобланади.

Дунё бўйича суд соҳасида коррупциянинг асосий сабаблари:

1. Судьялар ва ходимлар учун маош ва ижтимоий кафолатларнинг пастлиги.

2. Назорат ва ҳисобдорлик тизимининг сустлиги.

3. Суд жараёнларининг ёпиқлиги ва шаффоф эмаслиги.

4. Судьяларни танлаш ва тайинлашда адолатли механизмлар йўқлиги.

5. Ахборот технологияларининг етарли даражада жорий этилмаганлиги.

Коррупцияни олдини олишнинг асосий йўналишлари:

1. Суд тизимининг институционал мустақиллигини таъминлаш.

Судьялар фақат қонунга бўйсунсин, ижро ва қонун чиқарувчи органлар таъсирини чеклаш зарур. Судьяларни тайинлаш, лавозимдан озод этиш ва интизомий жазолашда мустақил орган — Судьялар кенгаши фаолиятини кучайтириш лозим.

2. Суд жараёнларини рақамлаштириш ва очиқликни таъминлаш.

Барча суд қарорларини очиқ электрон базада эълон қилиш, суд мажлисларини онлайн трансляция қилиш ва “Электрон суд” тизимини жорий этиш лозим.

3. Судьяларни танлаш ва баҳолашда адолатли тизим яратиш.

Судья лавозимига танловни очиқ ва холис ўтказиш, фаолиятни мунтазам баҳолаш ҳамда малака сертификатини янгилаб бориш зарур.

4. Судьялар учун муносиб моддий шароит яратиш. Маош ва ижтимоий кафолатларни ошириш, уй-жой, тиббий суғурта ва хизмат автомашиналари каби имкониятлар яратиш лозим.

5. Ахборот хавфсизлиги ва этика назоратини кучайтириш. Суд жараёнларига аралашиш ва манфаатлар тўқнашуви ҳолатларини аниқлаш учун ахборот аудит тизимини жорий этиш лозим.

6. Фуқаролик жамияти ва ОАВ иштирокини кучайтириш.

Суд фаолиятини жамоатчилик ва журналистлар назоратига очиқ қилиш, нодавлат ташкилотлар билан ҳамкорликни ривожлантириш лозим.

7. Халқаро стандартлар ва тажрибани жорий этиш.

8. ЕХҲТ, GRECO, UNODC каби халқаро ташкилотлар тавсияларини миллий тизимга имплементация қилиш ва халқаро малака дастурларини ташкил этиш зарур.

Рақамли технологияларнинг аҳамияти

Суд жараёнларини автоматлаштириш инсон омилини камайтиради. Иш тақсимотини автоматик тарзда аниқлаш судьянинг ишни танлаш имкониятини йўққа чиқаради. Электрон имзо ва блокчейн технологиялари ҳужжатларнинг сохталаштирилишининг олдини олади.

Хулоса

Хорижий мамлакатлар ижобий тажрибаси шуни кўрсатадики, суд соҳасида коррупцияни бартараф этиш фақат жазо орқали эмас, балки профилактика, очиқлик ва инсон капиталига сармоя киритиш орқали амалга оширилади. Шаффофлик, рақамлаштириш, мустақил судьялар корпуси ва жамоатчилик назорати — одил судлов тизимининг асосий устунларидир.
Бу тамойиллар асосида Ўзбекистонда суд тизимида коррупцияга қарши кураш
самарадорлиги ошади ва фуқароларнинг судга бўлган ишончи мустаҳкамланади.

Қашқадарё вилоят маъмурий

 суди судьялари                                                                

У.Самандаров

Х.Давлатов